تعیین منشاء هيدروكربن‌هاي چندحلقه‌اي معطر در رسوبات رودخانه‌ها و سواحل جنوب غربي درياي خزر با استفاده از PCA

چکیده: به منظور بررسي منشاء، مسيرهاي ورودي و ميزان آلودگي ترکيبات PAH در رسوبات سطحي سواحل جنوب غربي درياي خزر (استان گيلان) تعداد 129 نمونه رسوب سطحي از 28 رودخانه و 5 نيم خط عمود بر ساحل استان گيلان (از آستارا تا لاهيجان، از اعماق 10، 20 و 50 متري) در بهار و تابستان 1391جمع آوري گرديد. نمونه ها پس از استخراج به روش سوکسله، بوسيله دستگاه کروماتوگرافي گازي-طيف سنجي جرمي (GC-MS) مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت و غلظت 30 ترکيب PAH اندازه گيري شد. به منظور تعيين منشاء ترکيبات PAH از آزمون مولفه هاي اصلي (PCA) استفاده شد. ميانگين غلظت کلي 30 ترکيب PAH ((TPAH30 در رسوبات ساحلي (565.1±266.1 ng g-1) اختلاف معني داري (p<0.01) را نسبت به رسوبات رودخانه ها (301.9±195.7 ng g-1) نشان داد. نتايج حاصل از PCA ضمن توافق کلي با اکثر نتايج روش هاي ديگر جهت تعيين منشاء ترکيبات PAH، توانست بخوبي ترکيبات منسوب به 3 منشاء اصلي ترکيبات PAH (پتروژنيک، پايروژنيک و زيستي) را گروه بندي کرده و ميزان اثرپذيري هر نمونه را از آنها مشخص سازد. منشاء غالب ترکيبات PAH در رسوبات مورد مطالعه پتروژنيک بدست آمد، به جز برخي رودخانه هاي آلوده تر منطقه همچون شفارود، کرگانرود و لوندويل چاي که عمدتا منشاء پايروژنيک نشان دادند. در مقايسه با استاندارد هاي NOAA و کانادا تنها برخي از ترکيبات PAH پتروژنيک که عمدتا مربوط به ترکيبات PAH با وزن مولکولي کم (2 تا 3 حلقه اي) و داراي گروه آلکيل هستند، غلظت بيش از حد استاندارد نشان دادند. https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=302340